توضیحات
زئولیت | Zeolite
زئولیت چیست؟
زئولیت یک ماده معدنی است که عمدتاً از آلومینوسیلیکات تشکیل شده و کاربرد تجاری عمده آن در صنایع یه عنوان جاذب سطحی است. زئولیتها به طور گستردهای در صنعت برای تصفیه آب، به عنوان کاتالیزور و برای تهیه مواد پیشرفته استفاده میشود. مهمترین استفاده زئولیت در تولید پاک کننده های لباس است. همچنین در پزشکی و کشاورزی نیز کاربرد دارد. از بین زئولیتهای طبیعی فقط 9 نوع به مقدار زیاد در طبیعت یافت میشوند. خواص فیزیکی و شیمیایی زئولیتهای طبیعی متفاوت بوده و در بین نمونههای مختلف یک نوع خاص از زئولیت نیز تفاوتهایی در خواص فیزیکی (اندازه منفذ، اندازه بلور، ظرفیت تبادل یونی و ظرفیت جذبی) و ترکیب شیمیایی وجود دارد. موارد استفاده زئولیتهای مصنوعی و طبیعی از خواص فیزیکی و شیمیایی آنها نشأت میگیرد که خود آن هم به نوبه خود تابعی از ساختمان بلوری و ترکیب شیمیایی زئولیتها است.
تعدادی از زئولیتهای طبیعی عبارتند از:
Analcime – Chabazite – Clinoptilolite – Erionite – Faujasite – Ferrierite – Laumontite – Mordenite – Pillipsite – Heulandite .
خاک زئولیت در تولید کود کشاورزی، خوراک دام و طیور، کف سالن مرغداریها، تولید بلوک سیمانی سبک و سایر موارد کابرد زیادی دارد.
زئولیت کلوخه
زئولیت پودری مش 30-50 و بالاتر
چون دارای موادی مانند پتاسیم، کلسیم، سدیم، آلومنیوم، منیزیم، سیلسیوم، فسفر، گوگرد، مس، آهن، منگنز، و… است به عنوان بهترن مکمل غذایی دامی و کودهای کشاورزی محسوب شده و در بهره برداری و تولید بیشتر محصولات کشاورزی و دامی نقش مهمی ایفا مینماید.
اثرات اکولوژیکی زئولیت :
کاربرد زئولیت در خاکهای کشـاورزی باعث عدم آلودگی آبهای تحت الارضی بر اثر کودهای شیمـیایی میگردد همـچنین عـناصر سـمی سنگین را به دام میاندازد. خصوصاً از رشد سموم بخصوص افلاتوکسین در خاک، ساقه و برگها و محصول بدست آمده جلوگیری میکند. نتیجه این عـملکرد نه تنها باعـث تهیه محصولات کشـاورزی سالم تر و در نتیجه سـلامـت غذایی جامـعه مـیشود، بلکه کاهش حضور این سموم در برگها، ساقه ها و دانه ها و مصرف آنها توسط دامها و همچنین افزودن زئولیت به غذای حیوانات باعث تولید پروتئین سالم تر میگـردد، که خـود منجر به تغذیه سالـم جامـعه میشود.
در ادامه، فضـولات دامهایی که مصـرف کننده زئولیت و عـلوفه سالم تر هسـتند و از طرفی به خـودی خود دارای سـموم کمـتری هستند، به سـرعت سفـت و کلوخ نمـیشوند، تخم انگـلها در آنها رشـد نمیکنند و بـوی نامطبوع کمتری دارند. کودهای همراه با زئولیت رطوبت کمتری دارند و اوره آنها به سرعت در خاک جذب نمی شوند. زئولیت این اوره را به سـرعت جذب و به نیـتروژن قابل جـذب تبدیل مینماید. لذا با استـفاده از زئولیت میتوان از کود طبیعی تازه و خیس بلافاصله بهره برداری کرد . به این ترتیب نقش خود را در چرخه اکولوژیک و سلامت محیط زیست نیز نشان میدهد.
تأثیر زئولیت در گیاه :
افزایش ضریب جذب گیاه
عامل رشد و تقویت گیاه
افزایش مقاومت گیاه در مقابل فساد و بیماریها
جلوگیری از سوختگی ریشه گیاهان و بهبود رشد ریشه و گیاه
افزایش ارتفاع شاخ و برگ، تعداد پنجه ها و انشعابات گیاهان و درختان
استفاده گیاه از تمام عناصر موجود در خاک به سبب بالا بودن خاصیت تبادل یونی زئولیت
کاربرد زئولیت در خاک کشاورزی :
کاهش شوری خاک
افزایش نسبت خاکدانه های مقاوم در آب
تنظیم ph خاک و متعادل کردن آن در حد مطلوب
بهبود تهویه مطلوب خاک و تأمین اکسیژن مصرفی
افزایش فعالیت های بیولوژیکی و میکرو ارگانیسمی
جلوگیری از شستشوی ازت خاک در اثر آبیاری و باران
شکل دهنده خاکهای کشاورزی و جلوگیری از ایجاد کلوخه
بهبود و کنترل رطوبت خاک در نتیجه اثر مثبت بر میکرو فلور خاک
افزایش بالانس نیتروژنی بویژه در خاکهای نیتروژنی (30-20 درصد)
جذب رطوبت موجود در هوا و خاک و آزاد سازی تدریجی آن در خاک
بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک و بهبود شرایط سیستم اکولوژیک
تنظیم پتاسیم خاک و در نتیجه بهبود کیفیت گیاه و مرغوبیت میوه و مزه آن
جلوگیری از فرسودگی و هدر رفتن خاک به سبب قابلیت بالای جذب آب و رطوبت
کاهش اثر عناصر سمی در خاک با جذب آرسنیک، کادمیوم، روی، مس، سرب و …
جلوگیری از فقیر شدن خاک از مواد اولیه به دلیل خاصیت تبادل یونی بالا و اصلاح مجدد آن
تقویت بسیار مطلوب خاکهای کشاورزی تحت کاشت گیاهان غده ای مانند سیب زمینی، پیاز و چغندر
نگهداری بلند مدت اثر کودهای شیمیایی و طبیعی و کاهش میزان شستشوی مواد غذایی موجود در خاک
با توجه به قرار گرفتن ماده زئولیت در بین لیست محصولات دانش بنیان و وجود معادن زئولیت در کشور و ارزان بودن نسبت به مواد دیگر قابل استفاده و کاربرد در صنایع مختلف بوده و توجه محققان به سمت این ماده معدنی جلب گردیده است. در حال حاضر با توجه به پیشرفت علوم و پیدایش علم نانو میتوان جهت ارتقا کارایی زئولیت تغییراتی در ساختار این ماده معدنی (تغییرات شبکه ای و…) به وجود آورد و یا به صورت کامپوزیت (پوسته-هسته) با دیگر مواد مانند نقره، آهن، مس، روی و… ایجاد کرد و خواص این ماده معدنی پر مصرف را افزایش داد.
تأثیر زئولیت در محصولات کشاورزی :
حامل علف کشها و آفت کش
افزایش وزن و تعداد محصولات گیاهی
افزایش تولید و مرغوبیت محصولات کشاورزی
کاهش تعداد نارس ها و کاهش ریزش شکوفه ها
افزایش شادابی، نشاط و حجم محصولات کشاورزی
افزایش مقدار، جذب و انتقال ویتامین C در میوه و گیاه
افزایش موجودی مواد معدنی مفید و مورد نیاز بدن در محصولات
بهبود کیفیت پوسته محصولات در نتیجه، افزایش توان انبارداری آنها
جلوگیری از خرابی و فساد محصولات در انبار به مدت طولانی بعد از فصل برداشت
مزایای استفاده زئولیت در آبیاری کشاورزی :
کاهش شوری آب
جذب فلزات سمی آب
صرفه جویی بسیار زیاد در مصرف آب و ذخیره کننده آب در مناطق کم باران
تصفیه کامل و سالم سازی پسآبهای آلوده شهری و استفاده در آبیاری مزارع و باغات